خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S

خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S چیست

گاز سولفید هیدروژن H2S در واقع گازی شناخته شده در تمام صنایع می باشد. این گاز با اسامی دیگری همچون هیدروژن سولفید، دی سولفید هیدروژن، هیدروژن سولفوره، هاش دو اس یا گاز فاضلاب هم شناخته خواهد گردید. un NUMBER این گاز ۱۰۵۳ و CAS NUMBER  هفت هزار و هفتصد و هشتاد و سه – صفر شش- چهار هست. چنانچه در  طبقه بندی مواد خطرناک هم مروری داشته باشیم، خواهیم توانست در کلاس ۲، یعنی در بخش گازها، هم در دسته ی ۲-۱ یعنی گازهای قابل اشتعال آن را شناسایی کنیم، هم در ۲-۳ یعنی گازهای سمی/پلاکاردهای این دو دیویژن را می توانیم بهره گیری کنیم. وزن ملوکولی گاز ۳۴ هست و چگالی بخار یک ممیز یکصد و هشتاد و نه می باشد. یعنی از چگالی بخار آب که یک می باشد بیشتر است. گاز هیدروژن سولفوره عموما با بوی بد آن که شبیه تخم مرغ گندیده ست شناخته خواهد گردید. در این حالت غلظت آن کمتر از PPM 10 می باشد. غلظت های بیشتر سریعتر حس بویائی را از کار خواهند انداخت. نتیجه اینکه هیچ وقت نمی بایست به حس بویائی خود برای تشخیص هیدروژن سولفوره اعتماد کنیم. کارگران تصفیه فاضلاب، کارگران صنایع تبدیل فلزات، کارگران صنایع پتروشیمی و تصفیه گاز، و نهایتا کارگران صنایع شیمیائی مرتبط، افرادی هستند که که بیشتر از دیگران در معرض خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S قرار دارند. گاز H2S یکی از خطرناکترین و کشنده ترین گازهای سمی است که قابلیت اشتعال و انفجار دارد. گاز H2S در واقع گازی بی رنگ و به شدت سمی ست که به آسانی در آب حل شده و دارای قابلیت اشتعال و انفجار می باشد. بدانید که این گاز بسیار خطرناک و کشنده است که در غلظتهای پایین بوی تخم مرغ گندیده می دهد و در غلظت های بالا بوی شیرین دارد. این گاز قابل انفجار بوده و چنانچه در غلظتهای بین چهار تا چهل و چهار درصد هوا ودر معرض شعله باز و یا منبع تولید جرقه قرار گیرد موجب ایجاد آتش سوزی و انفجار می گردد. شعله آن آبی رنگ است و با افزایش دما و حرارت ، شدت اشتعال آن بیشتر خواهد شد. به هنگام نشت چون سنگین تر از هواست بدون اینکه به سمت بالا حرکت کند تا مسافت زیادی پخش شده و در صورت مشتعل شدن خسارات جانی و مالی فراوانی بر جای می گذارد. دیگر نام های گاز سولفید هیدروژن H2S را می توان دی هیدروژن سولفاید، سولفور هیدروژن سولفورات، هیدروسولفوریک، گاز ترش، و هپاتیک اسید دانست. منابع تولید گاز سولفید هیدروژن را می بایست بشناسید. فرآیند عملیات حفاری، احداث تونل، معادن زغال سنگ، و مرداب ها، عملیات حفاری در لایه های مختلف زمین جهت کشف نفت و گاز، تغییرات مواد آلی توسط باکتری های موجود در فاضلاب و مجاری آب، به عنوان ماده جانبی در برخی از فعالیت های صنعتی، و نهایتا همراه گازهای فعالیت آتش فشانی را می توان از منابع اصلی تولید گاز سولفید هیدروژن H2S برشمرد. بررسی موضوع خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S چیست را ادامه می دهیم. همراه باشید با تیم کارشناسی سایت تخصصی در تکنیکال گاز سنتر.

خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S برای سلامتی انسان

گاز سولفید هیدروژن H2S در  اثر تجزیه گیاهان و یا اجساد حیوانات که دارای گوگرد هستند بوجود می آید. گاز سولفید هیدروژن H2S قادر خواهد بود در انواع نفت خام  یا گاز، (نفت خام ترش) توی سالیان زیاد بوجود آمده و در عملیات تولید و تصفیه منابع نفتی سولفیدی و گازهای طبیعی یافت شود. هنگامی در مستندات مختلف به عبارتH2S PRESENT برخورد کردید، این عبارت بدان معنا خواهد بود که عملیاتی مثل حفاری، تست، تولید یا هر عملیات دیگر در جریان است که در خلال آن پتانسیل حضور میزان خطرناکی از این گاز وجود دارد. اینجا منظور ما از میزان زیاد ۲۰ PPM به بالاست که در ادامه راجع به آن مفصل توضیح خواهیم داد. تعریف دیگر BREATHING ZONE یا ناحیه تنفسی می باشد. ناحیه ای که در فاصله شش تا نه اینچ مقابل شانه ی شما قرار دارد (یعنی تقریبا پانزده تا بیست و دو سانتی متری) را ناحیه تنفسی می نامند. IDLH به غلظتی از هر ماده ی سمی، خورنده یا خفگی آور گفته خواهد گردید که چنانچه در آن غلظت قرار بگیریم، با احتمال بسیار زیاد یا به طور حتم اثرات مخربی بر روی سلامتی ما خواهد داشت.

_ تماس حاد
در مسمومیت حاد، مقدار ماده شیمیایی وارد شده به بدن زیاد بوده و نشانه های آن در عرض چند دقیقه تا چهار ساعت ایجاد خواهد گردید و در صورت عدم اقدام جهت درمان در عرض چند ساعت تا چند روز به مرگ منتهی خواهد شد. خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S بسیار جدی ست. میزان خطرات ناشی ازمسمومیت حاد سولفید هیدروژن به غلظت این گاز بستگی دارد. زمانی که فرد گاز سولفید هیدروژن را در غلظتهای پایین استنشاق خواهد کرد، از طریق ریه وارد جریان خون وی می گردد. مکانیسم تدافعی بدن برای حفاظت، شروع به تجزیه و اکسید کردن گاز سولفید هیدروژن کرده و آن را به ترکیب بی ضرری تبدیل خواهد کرد ولیکن در صورتی که فرد غلظت زیادی از این گاز را استنشاق کند و به مدت طولانی در این محیط قرار گیرد، سولفید هیدروژن مانند سیانید به سیتو کروم اکسیداز موجود در میتوکندری ها وصل شده و مانع فعالیت آن خواهد گردید و از این طریق از متابولیسم سلولی اکسیژن جلوگیری خواهد کرد در نتیجه مرکز اصلی تنفس در مغز فلج شده و تنفس متوقف می گردد (فرد دچار خفگی خواهد گردید). درست به مانند این است که کسی گلوی وی را با دست گرفته و فشار داده باشد. با بررسی موضوع خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S در خدمت تان هستیم. یک کارگر ممکن است در عرض چند دقیقه در اثر غلظت زیاد گاز بیهوش شود و شانس نجاتش کم باشد.علاوه بر اثرات خفقان آور،موجب افزایش تعداد تنفسی و در نهایت دپرسیون تنفسی اخواهد گردید،افرادی که پس از تماس اولیه زنده می مانند ممکن است به ادم ریوی تاخیری که ناشی از اثرات تحریکی مستقیم سولفید هیدروژن بر ریه ها است، دچار شوند. مسمومیت حاد با گاز سولفید هیدروژن ممکن است بدون هیچ گونه هشداری اتفاق بیفتد زیرا حس بویایی در اثر این گاز سریعاً از کار میافتد و ظرف مدت چند ثانیه موجب مرگ می گردد. هر چند در مسمومیت حادتر، مرگ آوری بیشتر می باشد ولیکن در صورتی که عملیات نجات به موقع و سریع انجام شود احتمال زنده ماندن فرد وجود دارد.
_ تماس مزمن
مقدار کم و جزیی در دفعات متعدد و در زمان طولانی وارد بدن شده و نشانه ها ممکن است پس از سال ها بروز یابند. گاز سولفید هیدروژن H2S اثرات مزمن و تحت حاد گسترده ای دارد. در غلظت های خیلی پایین، گاز سولفید هیدروژن H2S موجب سردرد، خواب آلودگی، بی حالی، حالت تهوع، استفراغ، تحریک چشم ها، و سیستم تنفسی می گردد. چشم ها دراثر تماس با این گاز قرمز، ملتهب و دردناک گردیده و به نور حساس می شوند. اثرات مزمن این گاز بر روی سیستم تنفسی شامل سرفه، درد در بینی وگلو و درد هنگام تنفس می باشد. در صورتی که تماس با این گاز ادامه پیدا کند،کارگرممکن است دچار مسمومیت مزمن گردد.در این حالت علاوه بر تحریک چشمها و ریه ها،ممکن است کاهش ضربان قلب، خستگی، بیخوابی، مشکلات گوارشی و عرق سرد هم در اثر مواجهه با گاز بوجود آید. شواهد بالینی گاز سولفید هیدروژن H2S را تشریح می بایست کنیم. با توجه به آثار فوری که دارد ممکن است موجب سنکوب شدن یک یا چند کارگر شود.به همین دلیل نیز در صنایع به آن گاز از  پای در آورنده می گویند. اثرات سرطان زایی گاز را بیان می کنیم تا بدانید خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S چیست. آژانس حفاظت محیط زیست،دفتر بین المللی تحقیقات سرطان و سرویس خدمات بهداشتی و انسانی نیز مطالعاتی بر روی سرطان زایی گاز سولفید هیدروژن انجام داده اند. در این مطالعات یافته هایی مبنی بر اثرات سرطان زایی گاز سولفید هیدروژن شناخته نشده.

شناسایی، اندازه گیری، و ارزیابی گاز سولفید هیدروژن

جهت شناسایی گاز سولفید هیدروژن از روش دیگری نیز بهره گیری خواهد گردید. سولفید هیدروژن  در بدن انسان تبدیل به سولفات و تیو سولفات شده و از طریق ادرار دفع می گردد. نتیجه اینکه با بهره گیری از وسایل خاص آزمایشگاهی و اندازه گیری تیو سولفات در ادرار شخص در معرض تماس، تا دوازده ساعت پس از مواجهه می توان وجود گاز را دربدن فرد شناسایی کرد. احساس بویایی را مدنظر می بایست قرار داد تا از خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S  دوری جست. بدانید که گاز H2S در غلظت های پایین بویی شبیه تخم مرغ گندیده دارد. با افزایش گاز بوی آن تغییر کرده و بوی شیرین می دهد. هنگام افزایش غلظت، گاز H2S سبب فلج شدن دستگاه تنفسی گردیده و شخص حس بویایی خود را از دست می دهد. نتیجه اینکه این روش برای تشخیص گاز قابل اطمینان نبوده و می بایست از آن پرهیز گردد. تحریک مجاری تنفسی را از یاد نیرید از خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S دوری جوئید. در بین تمام گازها تحریکی و سمی، گاز هیدروژن سولفوره تنها گازی ست که مجاری تنفسی را به شدت تحریک و ملتهب خواهد کرد. نتیجه اینکه با استشمام این گاز توسط فرد به سرعت می توان به وجود گاز در محیط پی برد. این روش به دلیل صدمات دستگاه تنفسی نمی بایستبه عنوان یک روش اصلی در تشخیص گاز بهره گیری گردد. گاز سولفید هیدروژن H2S در واقع بی رنگ، هم سمی، آتش گیر می باشد و تحت فشار هم به مایع تبدیل میشود.  چنانچه نگاهی به لوزی خطرش بندازیم، به عدد چهارصد و چهل خواهیم رسید (یعنی برای سلامتی فوق العاده خطرناک است، شدیدا آتش گیر است ولی پایدار می باشد). این گاز مخرب اعصاب بوده، از هوا سنگین تر است، به راحتی با باد منتشر خواهد گردید، شعله اش به رنگ آبی ست، و البته شدیدا خورنده فلزات است. با آب موجود در هوا ترکیب میشود، اسید خورنده ای ساخته و لوله ها و دریچه ها را از بین می برد. در آب و نفت خام و فرآورده های نفتی قابل حل بوده  و بی نهایت خورنده می باشد. گاز سولفید هیدروژن H2S می تواند به ظروف فلزی و استیلی صدمات جدی بزند. چنانچه شخصی گاز H2S را بمقدار موثر تنفس کند بلافاصله آن قسمت از سلسله اعصاب که تنفس و آگاهی رو کنترل خواهد کرد تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. در مقادیر بین ۶۰۰ تا ۱۰۰۰ PPM شخص بلافاصله بیهوش شده و بعد از دقایقی خواهد مرد. تنفس شخص صدمه دیده بلافاصله قطع می گردد و از هوش می رود. عملیات نجات و بهوش آوری می بایست بلافاصله شروع شود در غیر اینصورت مرگ منتظر فرد تماس پیدا کرده خواهد بود. چنانچه عملیات نجات به موقع انجام بشود شخص میتواند بدون عارضه جدی به حیات بازگردد. دانستن خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S بسیار اهمیت خواهد داشت بی گمان.

اقدامات کنترلی کاربردی برای جلوگیری از خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S

_ کنترل های مدیریتی: آموزش پرسنل، کوتاه کردن مدت شیفت کاری اشخاص در معرض تماس گاز سولفید هیدروژن H2S و انجام معاینات شغلی قبل از استخدام و انجام معاینات دوره ای با توجه ویژه به دستگاه تنفسی ،قلب و عروق و چشم ها.
_ کنترل های مهندسی: بهره گیری از تهویه مناسب و کاهش میزان آلاینده، اصلاح فرآیند کاری
_ بهره گیری از تجهیزات کشف و اعلام گاز هیدروژن سولفوره
_ بهره گیری از تجهیزات فردی: در شرایطی که کنترل های فنی مهندسی و مدیریتی نتوانند سطح تماس با سولفید هیدروژن را به اندازه کافی کاهش دهند، بهره گیری از وسایل حفاظت فردی در محل کار ضروری می باشد. تجهیزات حفاظت فردی مورد نیاز برای سولفید هیدروژن عبارتند از:
__ بهره گیری از وسایل حفاظت تنفسی به صورت ماسک کامل صورتFULL FACE MASK با کانیستر اختصاصی جذب هیدروژن سولفوره.
__ بهره گیری از رسپیراتورهای هوای تنفسی که توسطMSHA/NIOSH  پیشنهاد خواهد گردید.
__ وسایل حفاظتی چشم ها حفاظت چشم ها در محیط های آغشته به گاز هیدروژن سولفوره با بهره گیری از گاگل ایمنی((SAFETY GOGGLE  و حفاظهای صورت می گیرد.

__ وسایل حفاظتی پوست:دستکش هایی از جنس لاستیک یا نئوپرن برای حفاظت دستها در مواجهه با حالت گازی یا مایع هیدروژن سولفوره 

عملیات کمک های اولیه برای افراد مسموم شده با گاز سولفید هیدروژن H2S

_ پیش از کمک به فرد مصدوم، فرد امدادرسان می بایست خود از تجهیزات تنفسی بهره گیری کند تا مسموم نشود.
_ مصدوم را به سرعت به هوای تمییز انتقال دهید.
_ چنانچه مصدوم تنفس نخواهد کرد،راه تنفسی را بازکرده و به سرعت وسیله تنفس مصنوعی را بکار برید.
_ چنانچه مصدوم نبضی ندارد، ماساژ قلبی را سریعا شروع کنید.
_ مصدوم را گرم نگاه دارید.
_ هنگامی که مصدوم را به هوای تمیز انتقال دادید و تنفس دادید و تنفس طبیعی شروع شد، مصدوم را تحت نظر داشته باشید تا کمک های پزشکی برسد.
_ در صورتی که مصدوم دارای ناراحتی های چشمی باشد با محلول اسیدبوریک آن را شستشو داده شود.
_ کمپرس سرد به مدت پانزده دقیقه بهره گیری کنید.
_ در صورتی که مسموم از خشکی گلو و سرفه های دردناک شکایت کند شستشوی گلو با محلول ده درصد نیترات نقره مؤثر خواهد بود.

اقدامات اورژانسی برای مقابله با خطرات گاز سولفید هیدروژن H2S

_ باز کردن راه های تنفسی برای مسموم ضروری است.
_ مکش (ساکشن) ترشحات مستفرغه به صورت مرتب انجام شود.
_ برای تزریق، یک راه داخل وریدی برقرار کنید.
_ کنترل مداوم نوار قلبی انجام شود.
_ در صورت ایست قلبی تنفسی، اقدامات احیاءقلبی ریوی را به سرعت آغاز نمایید.
_ در صورت مسمومیت شدید می توان با بهره گیری از نیتریت سدیم تولید متهموگلوبین نمود و این ماده درترکیب با سولفید با سیتوکروماکسیداز رقابت خواهد کرد.
_ در صورت وجود اسیدوز متابولیک با بی کربنات سدیم آن را اصلاح کنید.
_ در صورت لزوم می توان نصف دوز (مقدار) اولیه را یک ساعت پس تکرار نمود ولیکن بایستی درصد متهموگلوبین را کمتر از سی درصد نگاه داشت.
_ در مسمومیت باسولفید هیدروژن از تیوسولفات نمی بایست بهره گیری کرد.
_ در بیمارانی که به اقدامات بالا پاسخ نمی دهند بایستی بهره گیری از اکسیژن پر فشار را مد نظر داشت.
_ در صورت هیپوتانسیون (کاهش فشارخون وتشنج و اختلالات قلبی) درمان های اختصاصی مربوطه انجام شود.
_ در مسمومیت با سولفید هیدروژن، چنانچه مسموم در طی چهار ساعت اول از بیهوشی خارج شده و بیدار شود، نشانه خوبی خواهد بود.
_ در مسمومیت خفیف، بیمار بایستی به مدت چهار تا شش ساعت تحت نظر باشد.
_ جهت درمان نهایی، مسموم را به مرکز مجهز درمانی اعزام نمایید.